به نقل از «ایران آنلاین»

قدرت نهاد دین در ایران

تاریخ انتشار: ۲۰ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۸۱۴۹۰

روزنامه ایران: مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی، معروف به آیت‌الله مؤسس، با تأسیس حوزه علمیه قم در واقع «قدرت نهاد دین در جامعه ایران» را احیا کرد. این اقدام ایشان، همزمان شد با نابودی عثمانی و انتقال حکومت از قاجار به پهلوی. و ایشان از این بازه زمانی به مثابه فرصتی برای جریان تشیع بهره گرفتند و با وجود رویکردهای اسلام‌ستیزانه حکومت پهلوی، مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی توانستند حوزه علمیه و استقلال آن را حفظ کنند و در فرصت نهضت ملی شدن صنعت نفت، دوباره قدرت این نهاد دینی را احیا کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اگر بخواهیم جریان‌شناسی از رابطه «دین» و «دولت» در ایران اسلامی داشته ‌باشیم، بی‌تردید، این رابطه در دوران صفویه در اوج خود بود و بعد از صفویه تا حدی نزول کرد تا اینکه در دوره پهلوی، این رابطه به‌طور کامل تضعیف شد اما با پیروزی انقلاب ‌اسلامی مجدد احیا و تقویت گردید.

اهمیت تأسیس حوزه علمیه در تاریخ ایران را از چند بُعد می‌توان مورد بررسی قرار داد:
الف. نقش حوزه علمیه در جنبش‌های سیاسی؛ حوزه علمیه در جنبش‌های دوره رضاخان، قدرت چندانی نداشت اما در سال‌هایی که نهضت ملی شدن صنعت نفت شکل می‌گیرد، به‌دلیل سیاست‌های سکولار دولت پهلوی و نفرتی که مردم از آن داشتند، رویکرد مذهبی مجدد قوت می‌گیرد و مردم دوباره به سمت دین و روحانیت سوق پیدا می‌کنند.
ب. نقش حوزه علمیه در نظام سیاسی؛ که این نقش در جریان پیروزی انقلاب و تأسیس نظام جمهوری اسلامی بسیار برجسته شد.
ج. نقش حوزه علمیه در جریان تمدن اسلامی؛ با تأسیس حوزه علمیه در شهر قم، این شهر ماهیتی دینی و علمی پیدا می‌کند و به عرصه‌ای برای شکوفایی علومی همچون فلسفه، کلام، فقه، اصول، علوم‌اجتماعی، تاریخ و... بدل می‌شود که خود از قضا انعکاس تمدنی بالایی دارد.

اگر بخواهیم دورنمایی از نقش حوزه علمیه قم در هویت ایرانی اسلامی در سه مرحله «جنبش»، «نظام‌سازی» و «تمدن‌سازی» ترسیم کنیم می‌توان چنین گفت که انقلاب ما یک انقلاب هویتی بود نه هویتی انقلابی. «هویت انقلابی» یعنی همه هویت‌مان اعم از دین و ملیت و... را خرج انقلاب کنیم. در این نگرش «انقلاب» اصل است. اما در انقلاب هویتی، «هویت» اصل است که تحقق این هویت، شامل سه مرحله «جنبش»، «نظام‌سازی» و «تمدن‌سازی» است.
با جریان‌شناسی هویت شیعه اثنی‌عشری درمی‌یابیم که شیعیان در طول تاریخ هیچگاه نه توجیه‌گر حکومت بوده‌اند و نه دست به شمشیر شده و با خلفا وارد مبارزه مستقیم شده‌اند. خطی که شیعه اثنی‌عشری همواره در تاریخ پیش گرفته، نه انقلابی صرف است و نه سازش‌گرایانه. در طول تاریخ خط پیوند دهنده جریان تشیع اثنی‌عشری «استقلال» است و منظور از آن، «استقلال هویتی» است که خط قرمز جریان شیعی است که هرجا این استقلال مورد تعرض قرار گرفت، منجر به انقلاب شد. در تجربه پیروزی انقلاب اسلامی بر رژیم پهلوی هم، این مهم کاملاً مشهود است.
بنابراین، در شیعه اثنی‌عشری، همواره «حفظ هویت فرهنگی» اصل و قاعده است. به این اعتبار، می‌توان گفت «استقلال هویتی و فرهنگی» خط پیوند دهنده‌ای است که شیخ عبدالکریم حائری یزدی، شهید مدرس و امام خمینی(ره) را به هم وصل می‌کند. این خط هویتی، ظرفیت کشورسازی دارد و می‌تواند یک ایران بزرگ بسازد و آن را در حد یک تمدن بزرگ جلو ببرد.

برخی معتقدند شیخ عبدالکریم حائری یزدی، فردی سیاسی نبود که در پاسخ به آنان باید گفت: اگر سیاست را شمشیر به دست گرفتن، معنا کنیم ایشان سیاسی نبودند اما سیاست صرفاً این نیست. اتفاقاً عملکرد ایشان در تعیین خط قرمزها، عدم حضور مستقیم در جنبش‌ها و حفظ استقلال حوزه؛ همگی مبین این نکته است که ایشان فردی بسیار سیاس، عمیق و اهل فضل بود که نهایتاً شاگردی همچون حضرت امام(ره) تربیت کرد که حکومت پهلوی را ساقط کرد؛ حکومتی که بر چهار رأس «سکولاریسم»، «ملیتاریسم»(نظامی‌گری)، «تجددگرایی و غرب‌زدگی» و «ناسیونالیسم باستان‌گرا» بنا شده بود و ضربه زدن به یکی از این اضلاع، کل آن را فرومی‌پاشید. شیخ عبدالکریم حائری یزدی با تأسیس حوزه علمیه قم عملاً با دو ضلع آن درگیری مستقیم پیدا کرد؛ یکی با سکولاریسم رضاخانی که اساساً می‌کوشید دین را از ریشه بزند و دوم با ناسیونالیسم ایران‌باستان که عملاً می‌کوشید سهم دین را در هویت ایرانی نادیده بگیرد. بنابراین، در بررسی اهمیت تأسیس حوزه علمیه قم در تاریخ معاصر، در کنار نقش‌های فرهنگی و هویتی آن، نمی‌توان از سهم این نهاد و شخص آقا شیخ عبدالکریم حائری یزدی در مقابله با سکولاریسم و ناسیونالیسم افراطی پهلوی چشم پوشید و برای آن شأنی سیاسی قائل ‌نشد.

*مکتوب حاضر، متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی دکتر نجفی است که با عنوان «اهمیت تأسیس حوزه علمیه قم در تاریخ معاصر» در سلسله نشست‌های جریان‌شناسی فکری-سیاسی حوزه علمیه قم در محل مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ارائه‌ شد.

انتهای پیام/

mdi-penموسی نجفی

منبع: ایران آنلاین

کلیدواژه: شیخ عبدالکریم حائری یزدی تأسیس حوزه علمیه قم حوزه علمیه قم نقش حوزه علمیه حوزه علمیه اثنی عشری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۸۱۴۹۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سفر رهبر شیعیان کشور مالی به قم (+ عکس)

به گزارش صدای ایران ازایرنا به نقل از روابط عمومی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، آیت الله سیدهاشم حسینی بوشهری در دیدار رهبر شیعیان کشور آفریقایی مالی، ضمن ابراز خرسندی از ترویج مکتب اسلام و اهل بیت در دیگر کشور‌ها ابراز داشت: حقیقتاً زمانی که عزیزانی مانند شما را می‌بینیم که به سبب ارتباطی که با حوزه علمیه قم داشته‌اند، امروز در کشور خود مورد اعتماد مردم‌اند و عَلَم اسلام و مکتب اهل بیت را در دست گرفته‌اند، برای ما مایه مباهات است.

امام جمعه قم با اشاره به نقش اخلاق در تبلیغ دین اظهار داشت: پیامبر با رفتار و اخلاق پیروز شد «وَلَو کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ ٱلقَلبِ لَٱنفَضُّواْ مِن حَولِکَ.» بنابراین شما نیز باید با اخلاق، تفکر اهل بیتی را در کشور خود گسترش دهید.

وی ادامه داد: امام رضا – علیه السلام – می‌فرماید «فَإِنَّ اَلنَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ کَلاَمِنَا لاَتَّبَعُونَا.» یعنی اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را بدانند، از ما پیروی خواهند کرد؛ بنابراین باید قبل از گفتار، با رفتار دین را به مردم معرفی کنیم «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ.»

نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری بیان داشت: مردم رفتار ما را نگاه کرده و ارزیابی می‌کنند و در نتیجه همین رفتار است که اگر گفته‌های ما منطقی باشد به سمت دین گرایش پیدا می‌کنند.

وی تأکید کرد: آنگونه مکتب اهل بیت – علیهم السلام – را به مردم معرفی کنید که دل‌های آماده به شما گرایش پیدا کنند، زیرا شما نماینده مکتبی هستید که می‌تواند ایجاد جاذبه نماید.

استاد حوزه علمیه قم ابراز امیدواری کرد: امیدواریم حضورتان در ایران و خصوصاً شهر مقدس قم، عزم و اراده شما را برای تلاش بیشتر فراهم سازد که خداوند متعال می‌فرماید «وَ الَّذینَ جاهَدوا فینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا.»

وی با اشاره به تأثیر انقلاب اسلامی در جهان خاطر نشان کرد: کی باور می‌کردیم که عزیزان ما در کشور‌های آفریقایی – به برکت این انقلاب و نظام جمهوری اسلامی – مدافع انقلاب بشوند و حتی هدایت گری مردم را بر عهده بگیرند.

دبیر شورای عالی حوزه‌های علمیه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران نه تنها مدافع شیعه و مسلمانان، بلکه مدافع تمامی مظلومان جهان است. ما قدر تک تک شما را می‌‎دانیم و در مشکلات در کنار شما خواهیم بود، زیرا جمهوری اسلامی مسلمانان را عنصر پیکر واحد می‌داند.

در ابتدای این جلسه، رهبر شیعیان مالی ایران را پشتیبان انسانیت و کشوری عنوان کرد که اسلام را سر پا نگاه داشته است و گفت: همگان می‌دانند که ایران از مظلومان دفاع می‌کند.

"سید محمد شوالا حیدرا" همچنین گزارشی از وضعیت شیعیان کشور مالی و انعکاس خوب حمله ایران به رژیم صهیونیستی در کشور‌های آفریقایی ارائه شد.